De gevolgen voor slachtoffers van seksuele kindermishandeling zijn vaak ernstig en langdurig. Het is daarom heel belangrijk om te voorkomen dat kinderen slachtoffer worden. Om dat goed te kunnen doen is het noodzakelijk dat professionals in de jeugdzorg een juiste taxatie (inschatting) maken van het risico dat een kind loopt om seksueel mishandeld te worden. Deze risicotaxatie moet antwoord geven op de vraag welke kinderen – en hun ouders, en eventuele broertjes en zusjes – zorg nodig hebben. Daarnaast moeten professionals een behoeftetaxatie maken, waarin zij nagaan welke problemen er zijn bij een kind (en in het gezin daaromheen) en dus moeten worden aangepakt om het risico op slachtofferschap te verlagen.

Voor het uitvoeren van goede risico- en behoeftetaxaties is kennis over risicofactoren voor slachtofferschap van seksueel kindermisbruik essentieel. In eerder onderzoek zijn al veel verschillende risicofactoren vastgesteld. Een systematisch overzicht van deze factoren samen met een indicatie van de impact van deze factoren was echter nog niet beschikbaar. Dit nieuwe onderzoek brengt daar verandering in.

Routes tot slachtofferschap

‘Uit eerder onderzoek naar risicofactoren voor fysieke kindermishandeling en -verwaarlozing bleek al dat veel verschillende factoren een rol spelen. Dit blijkt ook te gelden voor het risico op slachtofferschap van seksuele kindermishandeling. Het is niet zo dat er maar een klein aantal risicofactoren voor slachtofferschap bestaat. Er is juist een verscheidenheid aan factoren die, bij aanwezigheid daarvan, het risico op slachtofferschap doet toenemen’, vertelt hoofdauteur Mark Assink. ‘Onze studie bevestigt dit beeld: we zien dat veel verschillende routes kunnen leiden tot slachtofferschap van seksuele kindermishandeling, net als bij andere vormen van kindermishandeling.’

Belangrijke risico’s voor slachtofferschap van seksuele kindermishandeling blijken onder meer te zijn:

• Eerder slachtofferschap van het kind en/of een gezinslid, al dan niet in de vorm van seksuele kindermishandeling;
• Verschillende problemen van ouders, zoals partnergeweld en mentale problemen;
• Opvoedmoeilijkheden en -problemen, zoals een lage kwaliteit van de ouder-kind-relatie en gebrekkige opvoedcompetenties van ouders;
• Een niet-traditionele gezinsstructuur, bijvoorbeeld gezinnen met een stiefvader of een alleenstaande moeder;
• Verschillende gezinsproblemen, bijvoorbeeld het sociaal geïsoleerd zijn van een gezin;
• Diverse kindproblemen, zoals het hebben van lage sociale vaardigheden en/of het lijden aan een chronische mentale of fysieke aandoening.

De resultaten geven aan dat er verschillen zijn in risicofactoren voor de verschillende vormen van kindermishandeling. Assink: ‘Een bepaalde risicofactor kan voor de ene vorm van kindermishandeling belangrijker zijn dan voor een andere vorm. Zo laat onze studie zien dat een aantal kindkenmerken relatief belangrijkere risicofactoren zijn voor slachtofferschap van seksuele kindermishandeling dan voor andere vormen van kindermishandeling.’

35 risicodomeinen

De onderzoekers deden een reeks van meta-analyses, waarbij zij 765 mogelijke risicofactoren voor slachtofferschap van seksuele kindermishandeling classificeerden in 35 risicodomeinen. Daarna berekenden de onderzoekers voor elk van deze 35 risicodomeinen een gemiddelde effectgrootte. Hiermee is te zien wat het relatieve belang is van de 35 risicodomeinen in het risico op slachtofferschap van seksueel kindermisbruik.

Publicatiegegevens

Mark Assink, Claudia E. van der Put, Mandy W.C.M. Meeuwsen, Nynke M. de Jong, Frans J. Oort, Geert-Jan J.M. Stams & Machteld Hoeve: ‘Risk Factors for Child Sexual Abuse Victimization: A Meta-Analytic Review’, in: Psychological Bulletin, 145(5), 459-489 (2019). Doi: http://dx.doi.org/10.1037/bul0000188