7 juni 2017
Hameleers definieert het kernidee van populisme als het afschuiven van schuld voor de problemen van gewone mensen naar elites of andere ‘zij’-groepen. ‘Het wij-versus-zij-gevoel dus, waarbij ‘wij’ het gewone volk is, een moreel goede entiteit, en ‘zij’ dan vanzelfsprekend slecht is’, legt hij uit.
Allereerst keek Hameleers naar de rol van de media in het framen van populistische schuldattributies, oftewel: aan wie mensen oorzaken van problemen toekennen‘Populistische schuldattributie komt eigenlijk vrij weinig voor’, vertelt hij. ‘Bovendien is de aanwezigheid van populistische ideeën ook afhankelijk van de gehanteerde journalistieke stijl. Als die interpretatief is, komen schuldattributies het vaakst voor.’ Hameleers concludeert dat tabloids meer geneigd zijn om interpretatieve schuldattributies te gebruiken dan zogenoemde kwaliteitsmedia. ‘Dat onderstreept de veronderstelling dat populisme door de media voornamelijk een praktijk is die wordt gebezigd door tabloidmedia.’
Hameleers richtte zich vervolgens op de populistische ideeën van burgers. Met een survey hield hij een representatieve steekproef onder Nederlandse burgers en vond dat populistische attitudes twee centrale dimensies kennen: anti-establishment en exclusionisme. ‘Dat eerste betekent dat elites verantwoordelijk worden gehouden voor het niet -vertegenwoordigen van het gewone volk. Bij exclusionisme vindt de ‘wij’-groep – de gewone bevolking – dat zij op economisch en sociaal-cultureel vlak bedreigd wordt door een ‘zij’-groep.’ Burgers met een voorkeur voor rechts-populistische partijen scoren hoog op beide centrale dimensies; mensen met een voorkeur voor links-populistische partijen scoren uitsluitend hoog op de anti-establishmentdimensie.
Populistische boodschappen blijken tot slot ook een effect te hebben op partijvoorkeuren: mensen die worden blootgesteld aan populistische schuldattributies zijn minder geneigd om op de grootste regeringspartij te stemmen en juist meer op een populistische partij.
Michael Hameleers: They did it! The Content, Effects, and Mechanisms of Blame Attribution in Populist Communication. Promotor is prof. dr. C.H. de Vreese. Copromotor is dr. L. Bos.
Woensdag 21 juni, 12.00 uur. Locatie: Agnietenkapel, Universiteit van Amsterdam.