15 maart 2017
Slaapproblemen bij kinderen kunnen allerlei verschillende oorzaken hebben. In haar proefschrift onderzocht van Maanen inslaapproblemen die zijn gerelateerd aan een late afgifte van melatonine, het ‘slaaphormoon’. ‘Zie het als een storing van je biologische klok’, zegt Van Maanen. ‘Je lichaam is in de war over wanneer het wakker moet zijn en wanneer het moet slapen.’ Melatonine, mits in de juiste dosering en op het juiste tijdstip ingenomen, helpt zowel kinderen als volwassenen met dit type slaapproblemen om gemakkelijker in slaap te komen.
Maar, betoogt Van Maanen, ‘het is onduidelijk hoe lang kinderen melatonine moeten blijven slikken, en het liefst dien je een kind natuurlijk zo kort mogelijk melatonine toe.’ Daarom onderzocht ze wat er gebeurt als melatoninegebruik bij kinderen wordt afgebouwd. ‘Met melatonine sliepen de kinderen goed en zagen we positieve effecten op hun gezondheid en gedrag. Maar zodra we afbouwden, stopten de positieve effecten’, vertelt ze.
Van Maanen onderzocht daarom verschillende alternatieven. Zo probeerde zij de positieve effecten van melatonine in stand te houden via klassieke conditionering oftewel het Pavlov-effect. ‘We gaven de kinderen eerst een tijd melatoninetabletjes, tegelijk met een speciale limonade en een speciaal bedlampje. Daarna stopten we met de tabletjes, in de hoop dat kinderen het lampje en de limonade onbewust hadden gekoppeld aan het slapen gaan.’ Maar dit was geen groot succes: ‘We vonden bij een deel van de kinderen een heel klein effect, maar zeker bij kinderen met autisme en ADHD was dit helemaal niet het geval.’
Het andere alternatief dat Van Maanen onderzocht was lichttherapie, een behandeling die bij volwassenen succesvol kan zijn, maar nog niet goed onderzocht is bij kinderen. Ze zette daarom een onderzoek op waarin de effecten van lichttherapie vergeleken werden met die van melatonine. Van Maanen: ‘De kinderen werden drie tot vier weken behandeld. Met slaapdagboekjes en een soort polshorloge controleerden we vervolgens hoe goed de kinderen sliepen.’ En jawel: zowel licht- als melatoninetherapie bleken te werken, maar ‘melatonine had toch meer effect’, zegt Van Maanen. Een ander verschil was dat melatonine ook een positief effect had op de gezondheid van de kinderen, terwijl lichttherapie juist een positief effect op het gedrag van de kinderen leek te hebben.
Van Maanen: ‘Voorlopig blijft melatonine de voorkeursbehandeling voor kinderen met inslaapproblemen die gerelateerd zijn aan een verstoring van de biologische klok.’ Maar, benadrukt ze: kinderen met slaapstoornissen zouden alleen melatonine moeten gebruiken onder begeleiding van een slaapspecialist, omdat verkeerd gebruik van melatonine de biologische klok nog verder in de war kan brengen en de slaapproblemen kan verergeren.
Mw. A. van Maanen: Melatonin Treatment and Light Therapy for Chronic Sleep Onset Insomnia in Children. Promotor is prof. dr. F.J. Oort. Copromotoren zijn dr. A.M. Meijer en dr. M.G. Smits.
Woensdag 29 maart, 10.00 uur. Locatie: Agnietenkapel: Oudezijds Voorburgwal 231, Amsterdam.