Burgerlijke ongehoorzaamheid kent een lange geschiedenis van allerlei vormen van protest over de hele wereld. Maar in het geval van klimaatrechtvaardigheid zijn er belangrijke verschillen die de burgerlijke ongehoorzaamheid onderscheidt van eerdere bewegingen: het is breder van opzet dan we ooit eerder zagen en het heeft een transnationaal en intergenerationeel karakter. Een recent voorbeeld van deze burgerlijke ongehoorzaamheid zijn de protestacties van Extinction Rebellion op de A12.

Volgens Schaafsma is burgerlijke ongehoorzaamheid rond klimaatverandering niet alleen moreel toelaatbaar gezien de existentiële uitdagingen waar we voor staan. Maar voor degenen die het zich kunnen veroorloven zonder veel persoonlijke kosten, is het eigenlijk ook een persoonlijke verantwoordelijkheid.

Geen politiek meer ‘zoals gebruikelijk'

Schaafsma: ‘De organisatie Climate Action Tracker, die de voortgang van individuele landen rond het Klimaatakkoord van Parijs volgt, stelde vast dat geen enkel land voldoende vooruitgang boekt om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder 2 graden Celsius. Het is duidelijk dat “politiek zoals gebruikelijk” niet werkt bij het aanpakken van de enorme dreiging van klimaatverandering.'

In de Verenigde Staten bijvoorbeeld, hebben belanghebbende partijen in fossiele brandstoffen een onevenredige invloed op het overheidsbeleid en democratische processen. Met goed gefinancierde politieke lobby’s oefenen ze rechtstreeks invloed uit op politieke besluitvormers en ondermijnen ze wetenschappelijke resultaten. Terwijl fossiele brandstofbedrijven tussen 2007 en 2017 meer dan een miljard dollar uitgaven om politieke kandidaten te ondersteunen die hun opvattingen deelden - of bereid waren deze te verkondigen - behoorde geen enkele milieugroep tot de top 20 van grootste lobbygroepen in Washington. Het gebruik van burgerlijke ongehoorzaamheid om die schadelijke invloed tegen te gaan, is volgens Schaafsma een legitieme manier om wetgevers te dwingen klimaatrechtvaardigheid op te nemen in het proces van publieke besluitvorming.

Toekomstige generaties

Een van de grootste struikelblokken bij het in actie brengen van mensen tegen klimaatverandering, is dat de meeste ernstige gevolgen nog tientallen jaren ver weg liggen. Het zijn de toekomstige generaties die de onomkeerbare schade van klimaatverandering moeten dragen die ons huidig handelen veroorzaakt. Deze onomkeerbaarheid noemt Schaafsma een argument voor kinderen, of zij die namens kinderen handelen, om burgerlijke ongehoorzaamheid te rechtvaardigen en het functioneren van onze democratische instellingen ook voor de toekomst veilig te willen stellen.

Schaafsma: 'Mijn onderzoek laat zien dat er verschillende redenen zijn voor een breed opgezette campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid om urgente actie te bewerkstelligen die de klimaatcrisis aanpakt. Niet iedereen zal het hiermee eens zijn. Maar degenen die dat niet doen, die zich voor minder radicale acties inzetten, nodig ik uit om mijn conclusies te bekritiseren en zo het publieke debat over de meest passende reactie op klimaatverandering te bespoedigen. We kunnen het ons niet veroorloven om nog langer wachten.'

Details proefschrift

Gerrit Schaafsma: ‘Contestation in the Anthropocene. Climate change and civil disobedience’. Promotoren: Prof. B. Roessler en Prof. R. Celikates.

Tijd en locatie

De promotieceremonie van Schaafsma vindt plaats op donderdag 25 januari om 16.00 uur in de Agnietenkapel in Amsterdam.