‘Als externe partijen zeggenschap hebben over de digitale systemen en de data die daarin zijn opgeslagen, komt de academische vrijheid onder druk te staan’, aldus Kristina Irion, een van de auteurs van het onderzoek. ‘Als het kostbaar en lastig is om van digitale aanbieder te wisselen of als persoonsgegevens en andere data uit de digitale omgeving van universiteiten worden ingewonnen voor commercieel gewin, ontstaan er problematische afhankelijkheden.’

Betere samenwerking in universitaire sector

‘Tegelijkertijd willen we het potentieel van digitale ontwikkelingen niet mislopen, we willen in staat zijn om het op een veilige manier te gebruiken’, zegt Irion, ‘maar daarvoor is betere strategie en samenwerking binnen de hele universitaire sector nodig.’

Toenemende invloed van het recht van de Europese Unie op universiteiten

Ook het recht van de Europese Unie kan een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van academische vrijheden in het digitale tijdperk. Irion: ‘De EU oefent steeds grotere invloed uit op de manier waarop universiteiten en onderzoekers onderzoek verrichten. Open Science-beleid en nieuwe digitale wetgeving hebben directe gevolgen voor onderzoeksactiviteiten. Die wetgeving is nu gefragmenteerd, complex en niet altijd opgesteld met wetenschappelijk onderzoek in gedachten. Hierdoor wordt het voor universiteiten en academische onderzoekers onnodig complex om die wetgeving na te leven.’

Stappen die de UvA genomen heeft

De UvA heeft cruciale stappen gezet om academische waarden in het digitale tijdperk te beschermen. De eerste stap is dat de UvA voor zichzelf een digitale agenda heeft vastgesteld. Deze agenda geeft richting aan de ontwikkeling van digitalisering aan de UvA in overeenstemming met waarden van algemeen belang. ‘We hebben de waarden in kaart gebracht die relevant zijn voor digitalisering. Ook hebben we geëxperimenteerd met manieren om over waarden te discussiëren. Deze waarden zullen we, eerst als pilot, meenemen in beslissingen die we nemen in onze digitale infrastructuur’, aldus Information Manager Frank van Tatenhove.

Een andere stap is dit onderzoeksproject, waarvoor opdracht is gegeven door het College van Bestuur van de UvA ten behoeve van de Europese universitaire sector. Afgezien hiervan ondersteunt de UvA sectorbrede samenwerking met Nederlandse en Europese organisaties die openbare universiteiten vertegenwoordigen, en SURF, de samenwerkingsorganisatie voor IT in Nederlands onderwijs en onderzoek. Irion: ‘Dit is tenslotte een kwestie waar alle universiteiten mee te maken hebben.’