‘Emoties komen voort uit hoe mensen een situatie evalueren,’ legt Rebasso uit. ‘Ze helpen ons zo om op de juiste manier te reageren. We worden bijvoorbeeld angstig als we onzeker zijn over een situatie en weinig controle ervaren. Dit maakt ons voorzichtiger en alert op mogelijke problemen. Maar we worden juist boos als we zeker zijn van een situatie en deze als negatief ervaren, een sterk gevoel van controle hebben, en een ander de schuld geven. We willen de situatie dan aanpakken. Emotietheorieën die op deze wijze emotionele reacties in het persoonlijke leven uitleggen, verklaren echter niet noodzakelijk emoties in politiek.’

Niet het gebruikelijke patroon

Om het patroon van politieke emoties te achterhalen, voerde Rebasso een studie uit onder 1.241 Amerikaanse burgers waarin ze hen vroeg om sterke emotionele ervaringen te beschrijven, zowel wat betreft politiek als in hun persoonlijke leven. ‘We vroegen bijvoorbeeld of de situatie een schending van een norm of morele waarde betrof, of dat ze het gevoel hadden controle te hebben over het veranderen van de uitkomst van de ervaring. Vervolgens hebben we een algoritme getraind om aan de hand van bestaande emotiemodellen de verwachte emotie voor elke ervaring te voorspellen.’

De gerapporteerde emoties bij persoonlijke ervaringen bleken overeen te komen met de voorspelde emoties, zoals angst wanneer men onzeker was of boosheid wanneer de schuld van een negatieve ervaring bij een ander kon worden gelegd. Maar emoties bij politieke ervaringen weken af van het patroon en vertoonden opmerkelijke overeenkomsten. 'Bij politieke gebeurtenissen ervaren mensen doorgaans meer boosheid dan in het persoonlijke leven. Onze studie onthulde echter ook gevoelens van angst, wanhoop en schuld, waar we boosheid verwachtten. In politiek lijken negatieve emoties elkaar dus te overlappen. Dit maakt het onderscheid in emoties zoals die voor persoonlijke ervaringen geldt minder relevant.'

Politiek speelt zich op een ander niveau af

Een deel van de verklaring voor dit afwijkende patroon van politieke emoties is dat politiek op een veel grotere schaal opereert dan ons persoonlijke leven. 'Persoonlijke situaties zijn eenvoudiger te begrijpen, terwijl politiek veel verder weg lijkt en vaak om morele waarden draait. Dat zijn meestal zaken waarbij er, in tegenstelling tot persoonlijke situaties, geen duidelijk actoren zijn aan te wijzen. Bovendien ervaren we politiek zelden uit de eerste hand, maar via bijvoorbeeld nieuwsmedia. En in de politiek wordt de schuld doorgaans snel toegewezen.'

Meer zelfvertrouwen leidt tot sterkere emotionele reacties

Rebasso was ook geïntrigeerd door de verschillen tussen mensen. Hangen emotionele reacties samen met hoeveel mensen weten of zich bekommeren om politiek? Om deze vraag te beantwoorden, gebruikte ze data van de American National Election Study en twee experimenten in Nederland en de Verenigde Staten.

'Mensen die meer weten over en gepassioneerd zijn over politiek hebben de neiging om sterkere emotionele reacties te hebben op politieke gebeurtenissen. Mijn studie laat echter zien dat dit niet alleen te wijten is aan hun diepere begrip van politiek of meer consistente meningen. Het komt vooral voort uit het zelfvertrouwen dat deze "politieke experts" hebben in hun eigen kennis en hun vertrouwen om dit te uiten.'

Ze waarschuwt dat wanneer mensen zeer emotioneel zijn over politiek vanwege hun zelfvertrouwen, ze informatie kunnen verspreiden die niet altijd accuraat is. 'Individuen die zeer zelfverzekerd zijn over hun eigen begrip, zijn minder geneigd om aanvullende informatie te zoeken, maar ze kunnen wel de meest emotionele en luide stemmen worden.'

Emoties in de politiek zijn behoorlijk complex

Rebasso concludeert dat de politiek een extra laag van complexiteit toevoegt aan al complexe emoties. Het is volgens haar belangrijk deze verder te verkennen om zo te begrijpen hoe mensen op politieke gebeurtenissen reageren. ‘Op basis van mijn onderzoek stel ik voor dat we een specifieke theorie formuleren voor politieke emoties. Misschien zijn er emoties die uniek zijn voor de politiek, met hun eigen regels.’

Proefschrift details

Isabella Rebasso, 2023, 'Feeling Within Reason: How Appraisals Shape Emotional Responses to Politics'. Promotoren: Dr G. Schumacher and Dr M. Rooduijn.

Tijd en locatie

Vrijdag 10 november, 11.00, Aula, Amsterdam