De laureaten

• Dr. Ruth Carlitz (Amsterdam Institute for Social Science Research): Budgeting for the Future: Understanding the Allocation of Climate Finance in the Global South (ClimateFiGS)
  De impact van klimaatverandering is steeds moeilijker te negeren en wordt gekenmerkt door schrijnende ongelijkheid. Welvarende landen genereren het overgrote deel van de wereldwijde CO²-uitstoot, maar ontwikkelingslanden ondervinden de grootste gevolgen ervan. In reactie daarop beloven welvarende landen jaarlijks 100 miljard dollar aan ‘klimaatfinanciering’ te realiseren. In de afgelopen tien jaar is de klimaatfinanciering bijna verdubbeld, maar we weten heel weinig over wat er gebeurt als deze middelen de beoogde begunstigden bereiken. Carlitz bekijkt klimaatfinanciering vanuit het perspectief van overheden in het mondiale Zuiden. Door te bestuderen wat de drijfveren zijn achter beslissingen over de toewijzing en besteding van klimaatfinanciering, genereert ze in haar project kennis die ons zal helpen te begrijpen hoe deze middelen de meeste impact kunnen hebben.
   
• Dr. Harsha Devalla (Amsterdam UMC, locatie AMC): Unraveling pacemaker (dys)function using novel stem cell-derived human heart models (Beat-to-Beat)
  Gedurende een mensenleven maakt het hart bijna 3 miljard hartslagen. Deze ritmische samentrekkingen worden gecoördineerd door de pacemakercellen van het hart. De precieze functie en regulatie van deze cellen is echter een mysterie. Devalla gaat daarom met haar team onderzoek doen naar de cel-cel-interacties die de pacemakeractiviteit bepalen. Het gaat hierbij om het verkennen van de complexe wisselwerking tussen pacemakercellen en neuronen. Deze interactie speelt een cruciale rol bij het bepalen van de snelheid van onze hartslag. Het team zet geavanceerde technieken in, waarbij gebruik wordt gemaakt van humane geïnduceerde pluripotente stamcellen. Deze stamcellen, gemaakt van zowel gezonde personen als patiënten met specifieke genetische afwijkingen, worden gedifferentieerd tot pacemakercellen en neuronen om de hersen-hart-interactie na te bootsen. Het begrijpen van de fundamentele aspecten die de hartslag en het ritme reguleren, kan een revolutie teweeg brengen in de huidige therapeutische aanpak van hartritmestoornissen, veroorzaakt door cardiovasculaire en/of neurologische aandoeningen.
   
• Dr. Lorenz Eberhardt (Institute for Theoretical Physics ITFA): New Handles for String Scattering Amplitudes (StringScat)
  De snaartheorie doet concrete voorspellingen over de manier waarop zwaartekracht zich gedraagt bij zeer hoge energieën. Door de enorme complexiteit van de theorie blijft het echter moeilijk om sommige van de grootste mysteries van de natuur te ontrafelen, zoals de vorming en verdamping van zwarte gaten. Eberhardt, expert op het gebied van energiefysica en snaartheorie, past nieuwe en innovatieve benaderingen toe om eindelijk de rekenhindernissen van dit specifieke deel van de snaartheorie te kunnen overwinnen.
  
  Eberhardt deed zijn aanvraag voor de Starting Grant vanuit UNESCO.
   
• Dr. Jorik van de Groep (Institute of Physics): Excitonic 2D Metasurfaces for Active Multifunctional Flat Optics (ExMAM)
  Kan licht worden gestuurd met één enkele laag atomen? Huidige lenzen en filters voor licht zijn zwaar, groot en hebben een functie die onveranderbaar is. Tegelijkertijd vereisen nieuwe toepassingen – zoals zelfrijdende auto’s, optische communicatie en augmented reality – ultra-compacte optische elementen met een verstelbare functie om licht actief te kunnen sturen. Van de Groep werkt samen met collega-onderzoekers aan multifunctionele optische coatings die bestaan uit een laag die slechts één atoom dik is en licht actief kunnen sturen via een elektronisch signaal. Door gebruik te maken van quantummechanische effecten in halfgeleidermaterialen.
   
• Dr. Mazi Jalaal (Institute of Physics): Understanding the Fluid Mechanics of Cyanobacterial Bloom Across Scales (FluMAB)
  Bepaalde soorten giftige cyanobacteriën zoals blauwalgen vermenigvuldigen zich in razendsnel tempo in een zogenoemde cyanobacteriebloei in vijvers, meren en zelfs de zee en oceaan. Deze bloei heeft grote gevolgen voor de veiligheid van ons drinkwater en onze gezondheid, die van dieren, ons ecosysteem en zelfs voor de economie. Jalaal, een expert in vloeistofmechanica en biologische fysica, gaat aan de hand van innovatief, interdisciplinair onderzoek de manier ontrafelen waarop deze bloeivorming ontstaat en opschaalt van één cel tot aan een compleet meer.  
   
• Dr. Fernando P. Santos (Informatics Institute): Responsible Link-Recommendations in Dynamic Environments (RE-LINK)
  Algoritmen hebben impact op politieke polarisatie, de manier waarop we samenwerken en de manier waarop we collectieve actie ondernemen. We moeten beter begrijpen hoe dat werkt. Een van de belangrijkste algoritmes zijn de zogenoemde linkaanbevelingsalgoritmen (link recommendation algorithms). Ze bevelen nieuwe verbindingen aan aan gebruikers en kunnen grote invloed hebben op de evolutie van sociale-mediaplatforms. In zijn onderzoeksproject werkt Santos samen zijn team aan innovatieve wiskundige en computationele modellen om de impact van link-aanbevelingen op sociale dynamiek te begrijpen. De onderzoekers ontwerpen algoritmes die op de korte termijn oplossingen bieden die maatschappelijke voordelen op de lange termijn opleveren.
   
• Dr. Rachel Thijssen (Amsterdam UMC, locatie AMC): Applying Novel Single-Cell Multiomics to Elucidate Leukaemia Cell Plasticity in Resistance to Targeted Therapy (SC-Plasticity)
  Thijssen verricht baanbrekend onderzoek naar de resistentie tegen geneesmiddelen bij acute myeloïde leukemie (AML). Deze vorm van leukemie is een ernstige kwaadaardige bloedziekte. Bij een groot deel van de patiënten keert de ziekte na behandeling helaas terug. Als we inzicht verkrijgen in de oorzaken voor terugkeer van de ziekte kan dat leiden tot betere en specifieker behandelmethoden. Thijssen gaat onderzoeken of niet-genetische mechanismen verantwoordelijk zijn voor drugresistentie. Om dit te bewerkstelligen, ontwikkelt ze een innovatieve methode waarmee tegelijkertijd het transcriptoom, het genoom en het epigenoom per cel worden uitgelezen. Hierdoor kan een heel gedetailleerd beeld verkregen worden van een zeer heterogene tumorpopulatie. Zo hoopt ze de epigenetische mechanismen van drugresistentie te ontdekken, die kunnen leiden tot de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen voor de behandeling van leukemie.
   
• Dr. Else Vogel (Amsterdam Institute for Social Science Research): Farm Animal Value-Scapes: Veterinarians and the Contrasting Values of European Livestock Production (VetValues)
  De Europese Unie geeft dierenartsen een belangrijke rol in het bewaken van publieke belangen zoals voedselveiligheid, dierenwelzijn en volksgezondheid binnen de veehouderij. VetValues onderzoekt hoe zulke soms schurende waarden afgewogen worden in de alledaagse veterinaire praktijk. Vergelijkend etnografisch onderzoek in Nederland, Zweden en Italië zal uitwijzen hoe niet alleen de dieren, boeren en dierenartsen maar ook regelgeving en economische contexten, het ‘waardenlandschap’ van de veehouderij vormen. Door te leren van verschillen tussen diersectoren en innovaties binnen de veehouderij zal Vogels project bijdragen aan theoretisch inzicht in mens-dierrelaties. Daarnaast zal dit onderzoek ons begrip vergroten van de dilemma’s die gepaard gaan met voedseltransities.
   
• ARCNL-laureaten Institute of Physics
  Bij het Institute of Physics zijn er nog twee laureaten: dr. Roland Bliem en dr. Bart Weber. Zij deden de aanvraag vanuit het Advanced Research Center for Nanolithography (ARCNL)/NWO. Het project is getiteld Resolving Surface Reactions in Plasma Catalysis: Towards Rational Catalyst Design (SURPLAS); dat van Weber Chip Production without Friction (CHIPFRICTION).