In de Mbendjele Bayaka-gemeenschap in de Republiek Congo beginnen kinderen vanaf 5 jaar oud met het verzamelen van eten in de omgeving. ‘We hadden het geluk om met hen mee te mogen kijken, zowel tijdens een nat als een droog seizoen’, zegt Jorin Veen, eerste auteur van de paper die dit onderzoek deed voor zijn masterscriptie aan de UvA. Dat resulteerde in een dataset met 798 uur aan observatiegegevens, waarbij 27 kinderen werden geobserveerd tijdens hun dagelijkse voedselzoektochten.

Fruit en knollen

Ze waren een derde van de tijd bezig met verzamelen en de helft daarvan deden ze dat zonder hulp van de ouders. ‘Verder zagen we dat jongens vaker voor fruit en zaden gaan, wat vaak riskante klimvaardigheden vereist, terwijl de meisjes eerder knollen verzamelden, die moeilijk vindbaar zijn in de grond’, zegt professor Karline Janmaat, promotor van de hoofdauteur en onderzoeker bij het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica aan de UvA.

Jagers en verzamelaars

‘Dit vroege verschil in een op geslacht gebaseerde specialisatie van foerageervaardigheden, gecombineerd met het hoge niveau van voedseldeling in samenlevingen van jagers en verzamelaars, zorgt voor een stabiele energie en nutriënten voorziening– een voorziening die de menselijke soort zeer waarschijnlijk in staat gesteld heeft om grotere hersenen te veroorloven dan onze naaste verwanten.’

Plantensoorten identificeren op jonge leeftijd

De onderzoekers voerden verder een botanische kennistest uit, waarbij ze de kinderen plaatjes van verschillende delen van voedselplantensoorten lieten zien. ‘Al op jonge leeftijd waren de kinderen in staat om de plantensoort correct te identificeren, vaak alleen na het zien van de stam’, zegt Veen. ‘Indrukwekkend’, volgens Veen. ‘Het identificeren van boomsoorten in een tropisch bos met een uitzonderlijk grote soortenrijkdom is niet gemakkelijk.’

Laatste generaties

De meeste, zo niet alle, verzamelende samenlevingen gaan tegenwoordig over op een meer tuinbouw- en sedentaire levensstijl. ‘Dit is niet anders voor de BaYaka, meer dan de helft van hun hedendaagse dieet bestaat uit agrarisch voedsel’, zegt Veen. ‘Dit onomkeerbare proces zal vrijwel zeker de ontwikkeling en de foerageercognitie van deze kinderen beïnvloeden, waardoor ze misschien een van de laatste generaties zijn die ons kunnen informeren over de ontwikkeling van complexe verzamelvaardigheden en de verscheidenheid aan plantensoorten die de menselijke soort kan eten.’

"In verzamelsamenlevingen gaat de afhankelijkheid van landbouwproducten en een sedentaire levensstijl gepaard met een toenemende toegang tot industrieel geproduceerde junkfood", voegt David Raubenheimer, hoogleraar voedingsecologie aan de universiteit van Sidney, daaraan toe. ‘De studie toont duidelijk het belang aan van bosplantaardig voedsel voor de BaYaka en de schadelijke gevolgen van de huidige houtkap en intensivering van de landbouw.’ Veen: ‘Nog belangrijker dan het documenteren van dit snelle proces is het luisteren naar de stem van de betrokken gemeenschappen.’ 

Lees hoe de onderzoekers het onderzoek zijn begonnen in 2019.

Publicatie
Development of embodied capital: Diet composition, foraging skills, and botanical knowledge of forager children in the Congo Basin. Jorin Veen, Haneul Jang, David Raubenheimer, Bryndan O. C. M. van Pinxteren, Vidrige Kandza, Patrick G. Meirmans, Nicole M. van Dam, Susanne Dunker, Petra Hoffmann, Anja Worrich and Karline R. L. Janmaat. Front. Ecol. Evol., 08 February 2023 Sec. Behavioral and Evolutionary Ecology. Volume 11 - 2023 | https://doi.org/10.3389/fevo.2023.935987