Wanneer wetenschap en politiek door elkaar lopen, verwetenschappelijkt de politiek en raakt de wetenschap onvermijdelijk gepolitiseerd. Dit is slecht nieuws voor beide domeinen. Het gaat ten koste van politieke waarden- en belangenafweging én van het gezag van wetenschap als kennisbron. Wetenschappelijke adviesraden vormen een onmisbare en verbindende schakel tussen beide domeinen. Ze ontsluiten kennis en zetten deze om in beleidsadvies.

Deze praktijk vereist een balans tussen distantie en betrokkenheid. Distantie omdat er afstand nodig is voor onafhankelijk en kritisch advies. Betrokkenheid omdat aanbevelingen wel moeten aansluiten op de beleidsvraagstukken waar politici en ambtenaren mee te maken hebben. Deze evenwichtskunst is niet eenvoudig en staat om verschillende redenen onder druk. De transformatie van de informatieomgeving en de wereldwijde opkomst van populistische politiek hebben het speelveld blijvend veranderd. Online is voor elke wetenschappelijke consensus wel een alternatief te vinden. Populistische leiders trekken het gezag van waarheidsvindende instituties openlijk in twijfel; ze wakkeren welbewust wantrouwen aan ten aanzien van journalistiek en wetenschap. Dit heeft implicaties voor het functioneren van raden, legt Damstra uit in haar oratie.

Distantie is een opgave wanneer wetenschap zelf het politieke strijdtoneel wordt ingetrokken. Betrokkenheid is een uitdaging wanneer de politiek onverschillig blijft voor de feiten. Deze ontwikkelingen werpen nieuw licht op de rol die adviesraden in onze democratische rechtsstaat (hebben te) spelen en wat ervoor nodig is om aan deze rol invulling te geven. 

Prof. dr. Damstra, hoogleraar Kennis en strategische beleidsadvisering: Van raad naar daad. Advisering in tijden van wetenschapsweerstand.

Deze oratie is hier live te volgen.