Klimaat, Covid-19, Brexit. De rol van het (staats)recht bij maatschappelijke vraagstukken is de afgelopen decennia sterk gegroeid. Grondwetten, mensenrechten en ongeschreven beginselen spelen in toenemende mate een rol in politieke debatten. Je zou dat ‘constitutionele politiek’ kunnen noemen. Een gevolg daarvan is dat ook de rol van de rechter rondom maatschappelijke kwesties is toegenomen. Traditioneel is de Nederlandse rechtspraak daarop echter niet toegerust. De opkomst van constitutionele politiek vergt dus een herbezinning op de uitgangspunten, de beginselen, die het werk van rechter en wetgever bepalen. Eigenlijk is er behoefte aan nieuwe tak van sport in de rechtswetenschap: constitutioneel procesrecht. In zijn oratie gaat Jerfi Uzman op zoek naar de kernwaarden die dat constitutionele procesrecht inhoud geven. Hij bepleit een nieuwe kijk op de principes van de democratische rechtsstaat: een die minder op machtenscheiding is gericht, en meer op samenwerking en gemeenschappelijk debat tussen de staatsmachten. 

Prof. dr. J. Uzman, hoogleraar Constitutioneel recht: Drie beginselen van constitutioneel (proces)recht.

Nederland holt de afgelopen jaren van crisis naar crisis. Deze crises troffen burgers en ondernemers ook in financiële zin. Zo leidde de coronacrisis ertoe dat ondernemers hun inkomsten zagen wegvallen en had de kinderopvangtoeslagaffaire tot gevolg dat toeslagenouders hun baan moesten opzeggen. Steevast klinkt vanuit de politiek en de samenleving de roep dat de getroffenen door de overheid moeten worden gecompenseerd. Niet zelden ontaardt de uitvoering van een naar aanleiding van die roep opgetuigde compensatieregeling in een drama in drie bedrijven. Zo zal het verstrekken van toeslagencompensaties pas in 2025 zijn afgerond. Het valt op dat Nederland voor het verstrekken van compensaties door de overheid – buiten aansprakelijkheid uit onrechtmatige of rechtmatige daad – geen algemene wettelijke regeling kent. Jacobine van den Brink stelt in haar oratie dat zo’n algemene wettelijke regeling er zou moeten komen en dat in die wettelijke regeling ook richting moet worden gegeven in welke gevallen de overheid compenseert. Dit voorkomt allerlei kostbare ad hoc regelingen die onuitvoerbaar blijken en als resultaat hebben dat de burger nog minder vertrouwen in de overheid heeft. 

Prof. dr. J.E. van den Brink, hoogleraar Bestuursrecht: De Compensatiemaatschappij.

Deze oratie is hier live te volgen.