Arthur Schram is professor of experimental economics at the Amsterdam School of Economics of the University of Amsterdam. His research interests include experimental economics, public economics, political economics, industrial organization and behavioral economics. From 1998-2007 Arthur Schram was founding co-editor of Experimental Economics.

Teaching activities

2013-2014: sabbatical leave

2012-2013:

Tinbergen Institute field course Experimental Economics (fourth block quarter). 

MSc-course Experimental Economics (January Block).

MSc Research Seminar in Behavioral Economics

Nederland in ideeën 2015

Welkom! Dit bericht is onderdeel van de online tentoonstelling Nederland in ideeën, waarin 93 wetenschappers, ondernemers en kunstenaars antwoord geven op één vraag van Paulien Cornelisse: 'Welk inzicht uit je vakgebied kan anderen helpen in het dagelijks leven?’

De tentoonstelling is verspreid over 93 websites. Op deze site vind je het antwoord van Arthur Schram. Je kunt onderaan dit bericht doorklikken naar het volgende antwoord, of een bezoekje brengen aan de ‘centrale hal’ van de tentoonstelling. 

Kosten die verzonken zijn

‘Gedane zaken nemen geen keer’; ‘water under the bridge’; ‘à chose faite point de remède’; ‘geschehen ist geschehen’. 

Verschillende talen hebben hun eigen uitdrukkingen om te beschrijven dat het verleden voorbij is en beslissingen toekomstgericht moeten zijn. In de economie is dit geformaliseerd in een concept dat sunk costs heet. Dit is een belangrijk begrip in de theorie over het gedrag van producenten. Jarenlang heb ik dit begrip aan eerstejaarsstudenten in hun eerste college uitgelegd. 

In het dagelijkse leven laten veel mensen gedane zaken toch meewegen in hun beslissingen. Hebt u weleens een van de volgende (of soortgelijke) gedachten gehad? ‘Ik heb voor deze maaltijd betaald, dus ik zal hem maar opeten’ (met een volle maag); ‘Ik ben al zo lang samen met mijn partner, ik wil nu niet meer uit elkaar gaan’ (ook al is er elke dag ruzie); ‘Ik heb een duur trainingsprogramma gevolgd om deze baan te kunnen doen, dus ik blijf’ (ook al is mijn werk verschrikkelijk); of ‘Laten we naar het theater gaan, we hebben de kaartjes al gekocht’ (al heb ik helemaal geen zin om te gaan). Zo ja, dan bent u ten prooi gevallen aan de sunk cost fallacy. 

Sunk costs zijn kosten die in het verleden zijn gemaakt en die niet ongedaan kunnen worden gemaakt. De kern van de theorie is dat deze kosten geen rol mogen spelen in beslissingen over de toekomst. Stel dat een groot bedrijf al 10 miljoen euro heeft geïnvesteerd in het ontwikkelen van een nieuw product, maar zonder succes. Nu moet er opnieuw worden besloten of er 1 miljoen in wordt geïnvesteerd. Bij deze beslissing moeten eerst de mogelijke opbrengsten worden ingeschat. Deze bestaan uit de kans op succesvolle ontwikkeling van het product en de opbrengsten indien succesvol. Deze opbrengsten moeten worden afgewogen tegen het bedrag dat nu wordt geïnvesteerd (1 miljoen). De eerdere geïnvesteerde 10 miljoen doen er volgens de theorie van de sunk costs niet toe. Die kosten zijn immers gemaakt, ongeacht of men nu wel of niet opnieuw investeert. Ze hebben ook geen invloed op de mogelijke opbrengsten. Ze zijn ‘verzonken’. 

Of mensen ten prooi vallen aan de sunk cost fallacy is in een mooi experiment getest. De psychologen Arkes en Blumer deden dit in 1982 bij het theater van de universiteit van Ohio. Van de mensen die een seizoenkaart kochten, kreeg een deel nadat ze dit hadden besloten onverwacht een korting op de prijs. Mensen die een korting hadden gekregen, bleken minder vaak naar het theater te gaan dan degenen die de volle prijs hadden betaald. De mensen zonder korting lieten blijkbaar de (verzonken) kosten van aankoop een rol spelen bij de beslissing om al dan niet te gaan. 

Zelf probeer ik in het dagelijkse leven bedacht te zijn op dergelijke kosten. Ik eet mijn bord alleen leeg als ik trek heb; ik blijf bij mijn partner omdat ik een zonnige toekomst samen zie; ik blijf bij de Universiteit van Amsterdam omdat mijn werk leuk is; en ondanks mijn seizoenkaart sla ik een wedstrijd van Ajax over als ik liever iets anders doe. Maar soms gaat het nog mis. Onlangs hadden mijn vrouw en ik kaartjes voor een tennistoernooi in Barcelona (waar we toen woonden). Deze hadden we maanden van tevoren gekocht. Op de dag dat het toernooi plaatsvond, hadden we eigenlijk meer zin om door de stad te wandelen. We gingen toch, omdat we de kaartjes nu eenmaal hadden. Ik betwijfel of we zouden zijn gegaan als we de kaartjes gratis hadden gekregen.  

Arthur Schram, Hoogleraar Experimentele Economie aan de Universiteit van Amsterdam; medeoprichter onderzoekscentrum Creed; auteur van tientallen wetenschappelijke publicaties 

Alle antwoorden zijn ook beschikbaar in boekvorm onder de titel 'Dit wil je weten: Wetenschappers ondernemers en kunstenaars geven adviezen voor het dagelijks leven'.  

Klik hier voor het volgende antwoord. 

Klik hier voor een bezoekje aan de centrale hal van de expositie.