Als de grote maatschappelijke vraagstukken van vandaag ons iets laten zien, is dat geen vraagstuk puur medisch, technisch of biologisch van aard is. Steeds weer worden we geconfronteerd met een complexiteit aan factoren die van invloed zijn, zoals bij de klimaatcrisis, de hardnekkige ongelijkheid, de impact van nieuwe technologie, en niet in de laatste plaats de coronacrisis. Bij al deze vraagstukken spelen sociale en gedragsfactoren een cruciale rol. Inzicht in deze factoren is dan ook hard nodig om tot oplossingen te komen en om te gaan met ontwikkelingen die onze samenleving raken.

Het Disciplineorgaan Sociale Wetenschappen (DSW), dat bestaat uit de decanen van alle faculteiten Sociale en Maatschappij- en Gedragswetenschappen aan de Nederlandse universiteiten, presenteert in een sectorplan een intensieve onderlinge samenwerking voor de komende jaren op vijf grote maatschappelijke uitdagingen.

‘Nu de kwaliteit van het onderzoek in de sociale wetenschappen in heel Nederland zonder uitzondering excellent is, moeten we de focus leggen op hoe we deze kwaliteit nog beter kunnen inzetten voor het oplossen van maatschappelijke vraagstukken en hoe we relevantie nog meer kunnen versterken’, vertelt DSW-voorzitter en UvA-hoogleraar Agneta Fischer.

Het plan werd op donderdag 11 februari overhandigd aan het Ministerie van Onderwijs en dient als achtergronddocument voor haar Wetenschapsvisie en extra investeringen in onderzoek vanuit de Rijksbegroting.

Maatschappelijke thema’s om in te investeren

Het sectorplan ‘Van Inzicht naar Impact’ presenteert vijf grote maatschappelijke vraagstukken waaraan door samenwerking in interdisciplinair onderzoek kan worden meegewerkt aan oplossingen in de vorm van beleidsadvisering, interventies, en meer:

1. Veerkracht bij de jeugd (preventie en behandeling van toenemende mentale problematiek bij de jeugd)
2. Psychische aandoeningen (strijd aangaan tegen de meest voorkomende psychische aandoeningen, zoals angsten en depressies, die de levens van steeds meer mensen ondraaglijk maken)
3. De menselijke factor in nieuwe technologieën (wat is de sociale impact van het gebruik van meer robots in de zorg of dienstverlening, of van meer algoritmen in nieuws en andere informatieverstrekking?)
4. Maatschappelijke transitie en gedragsverandering (hoe kunnen we bestuurlijke processen beter inrichten om grote maatschappelijke veranderingen, zoals duurzaamheid of digitalisering beter te begeleiden?)
5. Maatschappelijke ongelijkheid en diversiteit (onderzoek naar oplossingen om toenemende ongelijkheid en polarisatie tegen te gaan, en inclusie en diversiteit wordt bevorderd)

Open Science en aansluiting op arbeidsmarkt

Naast de interdisciplinaire onderzoeksprogramma’s presenteert het sectorplan twee strategische keuzes waaraan de faculteiten zich gezamenlijk committeren:

1. Het versterken van open science en het meer openbaar, toegankelijk en transparanter maken van onderzoek, voor wetenschappers, professionals, burgers en media/journalisten.
2. Het investeren in een betere aansluiting van de opleidingen op de arbeidsmarkt. Bijna 80% van de afgestudeerden in de Maatschappij- en Gedragswetenschappen heeft een betaalde baan, maar met extra investeringen kan de interactie tussen de academie en de beleidswereld/praktijk verder worden versterkt en ontstaan er nieuwe kansen voor vertaling van wetenschappelijke inzichten in de beleidswereld.

Investeren in onderwijswetenschappen in de brede zin

Tot slot lanceert het plan ‘onderwijswetenschappen’ als een aparte pijler waar breed in moet worden geïnvesteerd. Hiermee wil de sector werken aan bewezen effectiviteit als basis voor onderwijsveranderingen die tegemoetkomen aan de eisen van de moderne samenleving. Hoe richten we scholen bijvoorbeeld professioneler in en hoe herijken we het vak van leraar? Hoe gaan we het beste om met individuele verschillen tussen leerlingen en de verscheidenheid aan doelgroepen?

Wat is een sectorplan?

In de laatste jaren hebben sectorplannen een hernieuwde rol gekregen in het overheidsbeleid rond hoger onderwijs en wetenschap. Op basis van een sectorplan kan een extra financiële impuls worden gegeven aan inhoudelijke samenwerking over de grenzen van disciplines, sectoren of zelfs domeinen heen op urgente vraagstukken. Het sectorplan van het Disciplineorgaan Sociale Wetenschappen is onderdeel van het bredere domeinbeeld van de SSH Raad voor Social Sciences & Humanities. In de SSH-Raad werken naast de sociale wetenschappen ook de geesteswetenschappen, rechtsgeleerdheid, en economie & bedrijfskunde samen. In het in 2019 gepresenteerde domeinbeeld wordt een breed beeld geschetst van het belang van het SSH-domein voor de groeiende Nederlandse diensteneconomie die bediend wordt door hoog opgeleide experts, variërend van communicatie-experts, tot juridisch dienstverleners, onderwijsexperts, jeugdhulpverleners, econometristen, of scenarioschrijvers. Elke sector stelt in aanvulling op dit beeld een eigen sectorplan op waarin concrete plannen worden uitgewerkt. Deze sectorplannen zijn de basis voor mogelijke extra financiering vanuit de Rijksbegroting.